1 bočica sa 25 mL koncentrata za rastvor za injekciju/ infuziju, u kutiji
Supstance:epirubicin
Jačina | ATC | Oblik |
2 mg mL | L01DB03 | koncentrat za rastvor za injekciju/ infuziju |
UPUTSTVO ZA PACIJENTA
EPIRUBICIN Ebewe
2 mg/mL, koncentrat za rastvor za injekciju/ infuziju
epirubicin
Pažljivo pročitajte ovo uputstvo, prije nego što počnete da koristite ovaj lijek.
-
Uputstvo sačuvajte. Može biti potrebno da ga ponovo pročitate.
-
Ako imate dodatnih pitanja, obratite se svom ljekaru ili farmaceutu.
-
Ovaj lijek propisan je Vama i ne smijete ga davati drugima. Može da im škodi, čak i kada
imaju iste znake bolesti kao i Vi.
-
Ukoliko neko neželjeno dejstvo postane ozbiljno ili primjetite neko neželjeno dejstvo koje nije
navedeno u ovom uputstvu, molimo Vas da o tome obavjestite svog ljekara ili farmaceuta
Uputstvo sadrži:
1. Šta je lijek EPIRUBICIN EBEWE i za šta se koristi
2. Prije nego počnete uzimati EPIRUBICIN EBEWE
3. Kako uzimati EPIRUBICIN EBEWE
4. Moguća neželjena dejstva
5. Kako čuvati EPIRUBICIN EBEWE
6. Dodatne informacije
1. ŠTA JE LIJEK EPIRUBICIN EBEWE I ZA ŠTA SE KORISTI
Epirubicin Ebewe je injekcija koja sadrži epirubicin hidrohlorid. Pripada grupi lijekova koji se nazivaju
citotoksičnim lijekovima koji se upotrebljavaju za hemioterapiju. Epirubicin Ebewe prouzrokuje da ćelije koje
aktivno rastu, kao što su ćelije karcinoma (zloćudne ćelije), uspore ili prekinu da svojim rastom i da se poveća
vjerovatnoća da će te ćelije da prestanu da budu žive. Ovaj lijek pomaže da se selektivno uništava karcinomsko
tkivo više nego normalno, zdravo tkivo.
Epirubicin Ebewe je lijek koji se može koristiti za liječenje raznih vrsta karcinoma, kako sam tako i u kombinaciji
sa drugim lijekovima. Način na koji će se lijek upotrebiti zavisi od vrste karcinoma koji je potrebno liječiti.
Epirubicin Ebewe se pokazao naročito koristan u liječenju:
karcinoma dojke
karcinom jajnika
karcinom želuca
karcinoma crijeva
karcinom pluća.
Takođe, ovaj lijek se može upotrebljavati za liječenje zloćudnih (malignih) bolesti kostne srži kao što su: maligni
limfom, leukemije i multipli mijelom.
Epirubicin Ebewe se može, kroz kateter, takođe ubrizgati direktno u mokraćni mjehur. Ovo se ponekad
upotrebljava za liječenje nenormalnih ćelija ili karcinoma zida mokraćnog mjehura. Može se upotrebljavati nakon
ostalih liječenja da se pokuša i spriječi ponovni ćelijski rast.
2. PRIJE NEGO POČNETE UZIMATI
EPIRUBICIN EBEWE
Epirubicin Ebewe ne smijete koristiti:
ako ste alergični na Epiribicin ili bilo koji od pomoćnih supstanci ovog lijeka navedenih u dijelu 6.
ako imate smanjen broj bijelih krvnih ćelija (leukocita), jer ovaj lijek može dodatno da ih smanji
ako ste ranije već liječeni sa epirubicinom ili sličnim lijekovima, jer prethodna liječenja mogu da
povećaju rizik od neželjenih dejstava
ako ste imali ozbiljnih problema sa srcem u prošlosti ili trenutno dobijate lijekove za bolesti srca.
Budite posebno oprezni pri uzimanju Epirubicina Ebewe
Recite vašem ljekaru ako:
imate poteškoće u radu jetre ili bubrega
ako ste dobili ili ćete primiti bilo koju vakcinu.
Ovi podaci će da pomognu vašem ljekaru da donese odluku da li je ovaj lijek pogodan za vas.
Uzimanje drugih lijekova sa lijekom Epirubicin Ebewe
Kažite svom ljekaru ili bolničkom farmaceutu ako uzimate/koristite ili ste nedavno uzimali/koristili neke druge
lijekove ili ako namjeravate da uzimate/koristite druge lijekove, naročito sljedeće navedene lijekove:
cimetidin (lijek koji se obično upotrebljava za liječenje grizlica /ulkusa/ želuca i žgaravice). Cimetidin može da
pojača učinke epirubicina.
blokatore kalcijumovih kanala (lijekovi za liječenje bolesti srca)
kinin (antimalarijski lijek)
antibiotike (lijekovi za liječenje upala) kao što su sulfonamidi i hloramfenikol
antiretrovirusne lijekove (lijekovi koji se upotrebljavaju za liječenje HIV infekcije)
difenilhidantoin (lijek koji se upotrebljava za liječenje epilepsije)
lijekove protiv bolova kao što su derivati amidopirina
trastuzamab, lijek koji se upotrebljava u liječenju zloćudnih bolesti
deksrazoksan (lijek koji se upotrebljava u sprečavanju hronične kumulativne kardiotoksičnosti koju izaziva
epirubicin).
Trudnoća idojenje
Trudnoća
Izbjegavajte trudnoću dok vi ili vaš partner uzimate epirubicin.
Ako ste polno aktivni, savjetuje vam se upotreba odgovarajućih metoda kontracepcije (mjere za sprečavanje
trudnoće) za vrijeme liječenja, bez obzira da li ste muškarac ili žena. Mogu da nastanu porođajni defekti, tako da
je važno da navedete vašem ljekaru ako mislite da ste trudni.
Dojenje
Potrebno je da prestanete sa dojenjem prije upotrebe ovog lijeka, jer određena količina lijeka može da pređe u
vaše mlijeko i da nanese štetu vašem djetetu.
Ako ste trudni ili dojite ili ako mislite da ste trudni ili planirate trudnoću, tražite savjet od svog ljekara ili bolničkog
farmaceuta prije uzimanja ovog lijeka.
Upravljanja vozilima i rad na mašinama
Ne postoje posebne mjere opreza, ako se osjećate potpuno oporavljeni nakon bolničkog tretmana i pošto
razgovarate sa vašim ljekarom o ovome.
Ostala upozorenja
Epirubicin Ebewe sadrži 0,154 mmol (3,54 mg) natrijuma/mL. Treba voditi računa kod pacijenata koji se moraju
pridržavati dijete sa strogo kontrolisanim unosom natrijuma.
3. KAKO UZIMATI EPIRUBICIN EBEWE
Ako vam je propisan lijek Epirubicin Ebewe, njega će davati samo osoblje (ljekari ili medicinski tehničari/sestre)
koji imaju iskustva sa primjenom hemioterapije.
Ovaj lijek se uobičajeno daje putem drip infuzije („kap po kap“) u vašu venu. Vaš ljekar će da odluči koju dozu
lijeka da vam da i koliko će liječenje dana da traje, zavisno od vašeg stanja.
Potrebna doza će biti izračunata za vas individualno na osnovu vaše težine, visine i opšteg zdravstvenog stanja.
Na osnovu vaše tjelesne visine i težine ljekar će da izračuna vašu površinu tijela i iz toga da preračuna potrebnu
dozu za vas.
Epirubicin se takođe može direktno primjenjivati u mokraćni mjehur zbog liječenja karcinoma mokraćnog
mjehura. Kada se ovaj lijek direktno primjeni u mokraćni mjehur, ljekar će vam dati upute da ne pijete bilo kakvu
tečnost 12 sati prije procedure da bi se izbjeglo razblaživanje ovog lijeka sa urinom u vašem mjehuru.
I ako jedan ciklus liječenja ponekad može da bude dovoljan, mnogo češće će vam vaš ljekar savjetovati dodatne
cikluse u vremenskom periodu od tri ili četiri sedmice. Može biti potrebno nekoliko ciklusa liječenja da bi vaša
bolest se mogla kontrolisati i da se vi osjećate bolje.
Redovne analize koje će ljekar raditi za vrijeme liječenja sa Epirubicinom
Za vrijeme liječenja vaš ljekar će kod vas raditi redovne pretrage:
krvi – da bi se provjerilo smanjenje krvnih ćelija (slaba krvna slika) koje će možda zahtijevati liječenje
funkcije srca – može da dođe do oštećenja srca kada se primjenjuju visoke doze epirubicina. Ovo se možda
neće utvrditi tokom nekoliko sedmica, tako da će možda biti potrebni redovni pregledi u ovom periodu
jetre – putem analiza krvi provjeravaće se da li ovaj lijek štetno djeluje na funkciju jetre
● vrijednosti mokraćne kiseline u krvi – epirubicin može da poveća vrijednosti mokraćne kiseline u krvi i da
izazove giht. Dodatni lijek se može primjeniti ako je vrijednost mokraćne kiseline previsoka.
Ako ste primili više lijeka Epirubicin nego što ste trebali
Visoke doze mogu pogoršati neželjena djelovanja kao što su ulceracije (grizlice) u ustima ili smanjenje broja
bijelih krvnih ćelija (koje se bore u organizmu protiv upale) i trombocita (koji pomažu zgrušavanje krvi) u vašoj
krvi. Ako se ovo desi, možda će vam biti potrebni antibiotici ili liječenje sa krvnim komponentama (transfuzija).
Gruzlice u ustima se mogu liječiti da bi postale manje neprijatne za pacijenta.
U slučaju bilo kakvih nejasnoća ili pitanja u vezi sa primjenom EPIRUBICIN EBEWE obratite se svom ljekaru ili
farmaceutu.
4. MOGUĆA NEŽELJENA DEJSTVA
Kao i svi drugi lijekovi i ovaj lijek može da izazove neželjena dejstva, iako se ne moraju pojaviti kod svih
pacijenata.
Procjena učestalosti neželjenih dejstava se bazira na sljedećim podacima o učestalosti: veoma često (≥1/10),
često (≥1/100, <1/10), manje često (≥1/1000, <1/100), rijetko (≥1/10000, <1/1000), veoma rijetko (<1/10000),
nepoznato (ne može se procijeniti na osnovu dostupnih podataka).
Odmah obavijestite vašeg ljekara ili medicinsku sestru ako primjetite bilo koji od sljedeće navedenih neželjenih
dejstava:
Mada su rijetki, ovi simptomi mogu da budu vrlo ozbiljni:
osjećaj vrtoglavice, povišena tjelesna temperatura, kratkoća daha sa stezanjem u grudima ili grlu i
pojava osipa koji svrbi. Ova vrsta alergijske reakcije može da bude vrlo ozbiljna.
Veoma često (javljaju se kod više od 1 na 10 pacijenata):
broj bijelih krvnih ćelija može da se smanji, što povećava šansu od nastanka upala i povišene tjelesne
temperature
smanjenje broja crvenih krvnih ćelija (anemija ili malokrvnost) što može da vas učini umornim i tromim
gubitak kose – koji poprilično može da bude ozbiljan. Kod muškaraca može da dođe do prestanka rasta
brade. Kosa se normalno počinje da raste kada se završi liječenje.
crvena obojenost urina (što je normalno i vezano za samu boju lijeka). Poželjno je da obavijestite ljekara
ako se prebojenost ne povuče u toku nekoliko dana ili ako mislite da ima krvi u urinu.
Često (javljaju se kod 1 do 10 na 100 pacijenata):
infekcije (upale)
gubitak apetita
osjećaj žeđi (dehidracija)
naleti vrućine
upalna bolna mjesta ili grizlice (ulceracije) u ustima, koje mogu da traju i 3 do 10 dana nakon liječenja
žgaravica, mučnina, povraćanje i proljev
bol, crvenilo, osjećaj peckanja ili bockanja na mjestu primjene injekcije
nadražljivost mokraćnog mjehura ili oštećenje zida mokraćnog mjehura (nekroza).
Manje često (javljaju se kod 1 do 10 na 1.000 pacijenata):
trombociti (krvne ćelije koje pomažu zgružavanju krvi) mogu biti pogođeni sa terapijom što može dovesti
do toga da vam se stvaraju modrice ili da lako krvarite. Važno je da potražite medicinsku pomoć ako vam
se ovo desi.
otok, crvenilo i bol u nozi što može biti vezano za pojavu krvnih ugrušaka.
Rijetko (javljaju se kod 1 do 10 na 10.000 pacijenata):
kada se primjenjuje u kombinaciji sa drugim antitumorskim lijekovima, kod nekih pacijenata može da se
razvije rijetko leukemija (zloćudna bolest bijelih krvnih ćelija) nakon prestanka liječenja
umor, slabost i osjećaj hladnoće
smanjen broj sprermatozoida
odsustvo menstruacije
borba za vazduh, kratkoća daha, oticanje trbuha, nogu ili članaka, pojava tečnosti u plućima (znakovi
zastojnog srčanog zatajenja)
nepravilnosti u EKGu (elektrokardiogram), nepravilni srčani otkucaji, bolest srčanog mišića
promjene u nivou enzima jetre
povišene vrijednosti mokraćne kiseline u krvi što može dovesti do nastanka gihta.
Nepoznato (učestalost se ne može procijeniti iz dostupnih podataka):
infekcija krvi
zapaljenje pluća (pneumonija)
unutrašnje krvarenje
zapaljenje oka (konjuktivitis i keratitis)
šok
prebojenost kože i noktiju
osjetljivost na svejtlost
krvni ugrušci, uključujući ugrušak u plućima koji izaziva bol u grudima i gubitak daha.
Prijavljivanje sumnje na neželjena dejstva lijeka
U slučaju bilo kakvih neželjenih reakcija nakon primjene lijeka, potrebno je obavjestiti Vašeg
ljekara ili farmaceuta. Ovo podrazumijeva sve moguće neželjene reakcije koje nisu navedene u
ovom uputstvu o lijeku, kao i one koje jesu.
5. KAKO ČUVATI
EPIRUBICIN EBEWE
Čuvati u frižideru (2 - 8°C).
Čuvati u originalnom pakovanju, kako bi sadržaj zaštitili od svjetlosti.
Čuvati van domašaja djece.
Ovaj lijek nemojte koristiti nakon isteka datuma navedenog na oznaci na vanjskoj kutiji.
Datum isteka roka trajanja odnosi se na posljednji dan navedenog mjeseca.
Rok trajanja lijeka je 2 godine.
6. DODATNE INFORMACIJE
Što Epirubicin Ebewe sadrži
- Aktivna supstanca epirubicin hidrohlorid
Jedan mililitar koncentrata sadrži 2 mg epirubicin hidrohlorida
Pomoćne supstance su: natrijum hlorid u vodenom rastvoru, rastvor hidrohlorične kiseline za podešavanje pH
vrijednosti i voda za injekcije.
Kako izgleda lijek Epirubicin Ebewe i sadržaj pakovanja
Bistar, crveni koncentrat za pripremu infuzije u bočicama od prozirnog stakla hidrolitičke klase I.
Veličine pakovanja:
1 x 5 mL
1 x 25 mL
Staklene bočice sa/bez prozirnog plastičnog spremnika (ONKO-SAFE).
Režim izdavanja
Lijek se upotrebljava u zdravstvenoj ustanovi sekundarnog ili tercijarnog nivoa.
Naziv i adresa proizvođača
LEK farmacevtska družba d.d.
Verovškova 57, Ljubljana, Slovenija
Proizvođač gotovog lijeka
EBEWE Pharma Ges.m.b.H Nfg.KG
Mondseestrasse 11, 4866 Unterach, Austria
Nosilac dozvole za stavljanje gotovog lijeka u promet
NOVARTIS BA d.o.o.
Antuna Hangija b.b, Sarajevo
Broj i datum rješenja o dozvoli za stavljanje gotovog lijeka u promet
Koncentrat za rastvor za injekciju/ infuziju, 2 mg/ mL x 5 mL: 04-07.3-1-4223/15 od 28.09.2015.
Koncentrat za rastvor za injekciju/ infuziju, 2 mg/ mL x 25 mL: 04-07.3-1-4224/15 od 28.09.2015.
------------------------------------------------------------------------------------------------------
SAMO ZA ZDRAVSTVENO OSOBLJE
EPIRUBICIN Ebewe
2 mg/mL, koncentrat za rastvor za injekciju/ infuziju
epirubicin
Opis preparata
Koncentrat za pripremu infuzije.
Bistri crveni vodeni rastvor, ne sadrži čestice.
pH: 2,5 - 4,0
Upotreba
Lijek Epirubicin se koristi u liječenju odraslih.
Lijek Epirubicin se koristi u liječenju raznih neoplazija, uključujući:
karcinom dojke
karcinom jajnika
karcinom želuca
karcinom pluća
kolorektalni karcinom
maligne limfome
leukemije
multipli mijelom.
Kada se primjenjuje intravezikalno, lijek Epirubucin se pokazao efikasnim u liječenju:
superficijalnog karcinoma mokraćnog mjehura
karcinoma in-situ mokraćnog mjehura
kod profilakse recidiva nakon transuretralne resekcije.
Doziranje i način primjene
Epirubicin nije aktivan kada se primjenjuje oralno (na usta) i ne bi se trebao primjenjivati intramuskularno ili
intratekalno.
Preporučuje se primjena lijeka Epirubicin putem sistema za slobodno oticanje intravenske infuzije nakon što se
provjeri da je igla ispravno uvedena u venu. Na ovaj način se umanjuje rizik od ekstravazacije lijeka i osigurava
da se vena dobro ispere sa fizioločkim rastvorom nakon primjene lijeka. Ekstravazacija epirubicina iz vene tokm
infuzione primjene može da dovede do teških oštećenja tkiva, čak i nekroze. Sklerozacija vene može da nastane
zbog primjene lijeka u manje krvne sudove ili ponavljanih injekcija u istu venu.
Konvencionalna doza
Kada se lijek Epirubicin koristi kao jedini agens, preporučena doza kod odraslih je 60 mg/m
-90 mg/m
površine
tijela. Epirubicin se ubrizgava intravenski tokom perioda od 3-5 minuta. Dozu treba ponoviti u intervalima od 21
dana, zavisno od hematološkog statusa i statusa koštane srži pacijenta.
Visoka doza
Epirubicin kao jedini agens za liječenje bronhijalnog karcinoma visokom dozom treba primjenjivati u skladu sa
sljedećim režimom:
Karcinom pluća
karcinom pluća malih ćelija (ranije neliječen): 120 mg/m
1 dan, svake 3 sedmice
karcinom pluća ne malih ćelija pluća (skvamozni, karcinom velikih ćelija i prethodno neliječen
adenokarcinom): 135 mg/m
2
1. dan ili 45 mg/m
prvi, drugi i treći dan svake 3 sedmice.
Karcinom dojke
Kod adjuvantnog liječenja pacijenata sa ranim karcinomom dojke sa pozitivnim limfnim čvorovima, preporučuju
se intravenske doze lijeka Epirubicin u rasponu od 100 mg/m
(kao pojedinačna doza na 1. dan) do 120 mg/m
(u dvije podijeljenje doze na 1. i 8. dan) svake 3-4 sedmice, u kombinaciji sa intravenskim ciklofosfamidom i 5
-
fluorouracilom i oralnim tamoksifenom.
Lijek se treba primjeniti kao intavenski bolus u trajanju od 3 do 5 minuta ili kao infuzija u trajanju do 30 minuta.
Niže doze (60-75 mg/m
za konvencionalno liječenje i 105-120 mg/m
2
za liječenje visokim dozama) se
preporučuju kod pacijenata kod kojih je funkcija koštane srži oštećena prethodnom hemoterapijom ili
radioterapijom, zbog dobi ili neoplastične infiltracije koštane srži. Ukupna doza po ciklusu može biti podijeljena
tokom 2-3 uzastopna dana.
Ako se lijek Epirubicin primjenjuje u kombinaciji sa drugim citostaticima, doza treba biti smanjena u skladu sa
tim. S obzirom da je glavni put eliminacije epirubicina putem hepatobilijarnog sistema, doza treba biti smanjena
kod pacijenata sa oštećenom funkcijom jetre da bi se izbjeglo povećanje ukupne toksičnosti. Umjereno oštećenje
jetre (bilirubin: 1.4 – 3 mg/100 ml) zahtijeva smanjenje doze za 50 %, dok je kod teškog oštećenja jetre (bilirubin
veći od 3 mg/100 ml) potrebno smanjenje doze za 75 %.
Ne čini se da umjereno oštećenje bubrega iziskuje smanjenje doze, s obzirom na ograničenu količinu epirubicina
koji se izlučuje ovim putem.
Intravezikalna primjena
Epirubicin se može davati intravezikalno za liječenje površinskog karcinoma mokraćnog mjehura i karcinoma in
situ. Ne smije se davati intravezikalno za liječenje invazivnih tumora koji su probili zid mokraćnog mjehura; u
ovim situacijama prikladnija je sistemska terapija ili hirurški zahvat (pogledati dio 4.3). Epirubicin se tako]e
uspješno koristi intravezikalno kao profilaktički agens nakon transuretralne resekcije površinskih tumora radi
prevencije recidiva.
S obzirom da se upotrebljavaju mnogobrojne sheme liječenja, sljedeći režim može biti od pomoći da služi kao
smjernica: 8 sedmičnih instilacija od 50 mg/50 mL (razređeno fiziološkim rastvorom ili destilovanom sterilnom
vodom).
Ako se opazi lokalna toksičnost (hemijski cistitis) savjetuje se smanjenje doze na 30 mg/50 mL.
Kod karcinom in-situ u zavisnosti od individualne podnošljivosti pacijenta doza se može povećati do 80 mg/50
mL.
Za profilaksu je najčešće upotrebljavana shema: 4 sedmične primjene od 50 mg/50 mL nakon čega slijedi 11
mjesečnih instilacija u istoj dozi.
Rastvor treba zadržati intravezikalno tokom 1 sat. Radi izbjegavanja prekomjernog razređivanja urinom,
pacijenta treba uputiti da ne pije nikakvu tečnost tokom 12 sati koji prethode instilaciji. Tokom instilacije pacijenta
treba povremeno okretati i uputiti da se pomokri na kraju instilacije.
Kontraindikacije
preosjetljivost na Epiburicin ili bilo koju od pomoćnih supstanci navedenih u dijelu 6.1, druge antracikline
ili antracenedione
dojenje.
Parenteralna primjena:
izražena mijelosupresija teško oštećenje jetre
teška insuficijencija miokarda
skorašnji infarkt miokarda
ozbiljne aritmije
primjena kod pacijenata prethodno liječenih maksimalnim kumulativnim dozama epirubicina i/ili drugim
antraciklinima i antracenediona (pogledati dio 4.4.)
akutne sistemske infekcije
nestabilna angina pektoris
miokardiopatija.
Intravezikalna primjena:
infekcije urinarnog trakta
upala mokraćnog mjehura
hematurija
invazivni tumor koji probija mokraćni mjehur
problemi sa kateterizacijom.
Posebna upozorenja i posebne mjere opreza pri upotrebi
Opšte informacije
Liječenje bi trebalo da bude samo pod nadzorom kvalifikovanog ljekara koji ima iskustva u primjeni cititoksične
terapije.
Pacijenti se moraju oporaviti od akutnih toksičnosti (kao što su stomatitis, neutropenija, trombocitopenija i
generalizovane infekcije) ranijeg citotoksičnog liječenja prije početka liječenja sa pirubicinom.
Dok liječenje visokim dozama lijeka Epirubicin (npr. ≥ 90 mg/m
svake 3 do 4 sedmice) prouzrokuje neželjene
događaje koji su generalno slični onima opaženim kod standardnih doza (< 90 mg/m
svake 3 do 4 sedmice),
neutropenija i stomatitis/mukozitis mogu biti teži.
Liječenje sa visokim dozama epirubicina iziskuje posebnu pažnju zbog mogućih kliničkih komplikacija
uzrokovanih teškom mijelosupresijom.
Predmeti kontaminirani lijekom Epirubicin mogu se čistiti 10 postotnim rastvorom natrijum hipohlorita.
Diskoloracija do koje dođe kao rezultat ovog ukazuje na oksidativnu inaktivaciju lijeka Epirubicin. U slučaju
dodira sa kožom ili mukoznim membranama, isperite temeljito sa vodom i sapunom.
Funkcija srca
Kardiotoksičnost je rizik liječenja antraciklinima koja se može manifestovati ranim (odnosno akutnim) ili kasnim
(ili odgođenim) događajima.
Rani događaji
Rana kardiotoksičnost epirubicina uglavnom se sastoji od sinusne tahikardije i/ili abnormalnosti u
elektrokardiogramu (EKG) kao što su nespecifične promjene ST-T talasa. Prijavljene su tahiaritmije, uključujući
prerane ventrikularne kontrakcije, ventrikularnu tahikardiju i bradikardiju, kao i atrioventrikularni blok i blok grane.
Ovakva dejstva obično ne predskazuju naknadni razvoj odgođene kardiotoksičnosti. Isti se rijetko smatraju
klinični značajnim i obično se ne uzimaju kao indikacije za prestanak liječenja epirubicinom.
Kasni događaji
Odložena kardiotoksičnost se obično razvija kasno tokom terapije epirubicinom ili tokom 2 do 3 mjeseca nakon
prestanka liječenja, mada prijavljeni su i kasniji događaji (nekoliko mjeseci do godina po završetku liječenja).
Odložena kardiomiopatija se manifestuje sa smanjenom ejekcionom frakcijom lijeve komore i/ili znakovima ili
simptomima kongestivnog zatajenja srca kao što su: dispneja, edem pluća, hipostatskit edem, kardiomegalija i
hepatomegalija, oligurija, ascites, pleuralna efuzija i galopni ritam.
Po život opasna kongestivna insuficijencija srca je najteži oblik kardiomiopatije prouzrokovane antraciklinima i
predstavlja kumulativnu toksičnost lijeka koja ograničava njegovu dozu.
Rizik od razvoja kongestivne insuficijencije srca je povećan kod pacijenata koji primaju više kumulativne doze
lijeka Epirubicin u dozama većim od 900 mg/m
. Imajući u vidu rizik od kardiomiopatije, ova kumulativna doza se
smije prekoračiti samo uz izuzetan oprez (pogledati dio 5.1.)
Trebalo bi procijeniti funkciju srca kod pacijenata prije podvrgavanja liječenju epirubicinom i stalno je pratiti
tokom liječenja kako bi se rizik nastanka teškog oštećenja srca sveo na minimum. Rizik se može smanjiti
trenutnim prekidom primjene epirubicina pri pojavi prvog znaka oštećene funkcije redovnim praćenjem ejekcijske
frakcije lijeve komore tokom liječenja. Odgovarajuće kvantitativne metode za ponavljanu procjenu funkcije srca
(uključujući LVEF) uključuju višekanalnu radionuklidnu angiografiju (MUGA) ili ehokardiografiju (ECHO).
Osnovna procjena srca sa EKG-om i ili MUGA analizom ili ultrazvukom srca (ECHO) se preporučuje naročito kod
pacijenata sa faktorima rizika za povećanu kardiotoksičnost.
Potrebno je raditi ponavljane MUGA ili ECHO analize ejekcione funkcije lijeve komore, naročito pri primjeni viših,
kumulativnih doza antraciklina. Metoda koja se koristi za procjenu funkcije srca mora biti konzistentna tokom
praćenja.
S obzirom na rizik od nastanka kardiomiopatije, kumulativna doza od 900 mg/m
epirubicin se smije prekoračiti samo
uz izuzetan oprez.
Faktori rizika za kardiotoksičnost su manifestne ili latentne kardiovaskularne bolesti, ranija ili istovremena
radioterapija medijastinalnog/perikardijalnog prostora, ranije liječenje antraciklinima ili antracenedionima, kao i
davanje supstanci koje mogu smanjiti kontraktilnost srca ili kardiotoksičnih agenasa (npr. trastuzumab) (pogledati dio
4.5). Rizik je veći kod starijih pacijenata.
Zatajenje srca (New York Heart Association [NYHA] Klase II -IV) je opaženo i kod pacijenata koji su primali samo
terapiju trastuzumabom kao i kod pacijenata koji su primali trastuzumab u kombinaciji sa antraciklinima kao što je
epirubicin. Ovakvo zatajenje srca može biti umjereno do teško i povezivano je sa smrću.
Trastuzumab i antraciklini kao što je epirubicin ne smiju se davati u kombinaciji, osim tokom pomno praćenog
kliničkog ispitivanja uz monitoring srca. Kod pacijenata koji su liječeni antraciklinima u prošlosti, postoji rizik od
kardiotoksičnosti kod liječenja trastuzumabom, iako je rizik niži nego kod konkomitante primjene trastuzumaba i
antraciklina.
Kako poluvijek trastuzumaba iznosi otprilike 4-5 sedmica, trastuzumab se može zadržati u cirkulaciji tokom perioda
do 20-25 sedmica nakon prekida terapije. Kod pacijenata koji primaju antracikline kao što je epirubicin nakon
prestanka davanja trastuzumaba može se javiti povećani rizik za kardiotoksičnost. Ako je moguće, ljekari bi trebali
da izbjegavaju terapiju koja se zasniva na antraciklinima tokom perioda do 25 sedmica nakon prestanka davanja
trastuzumaba. Ako se primjenjuju antraciklini kao što je epirubicin, funkcija srca pacijenta mora se pažljivo pratiti.
Ako se tokom terapije trastuzumabom nakon terapije lijekom epirubicin razvije simptomatsko zatajenje srca, treba ga
liječiti standardnim lijekovima.
Kod pacijenata koji primaju visoke kumulativne doze i sa faktorima rizika, funkcija srca se mora posebno pažljivo
pratiti. Međutim, kardiotoksičnost može nastati nakon nižih kumulativnih doza lijeka Epirubicin bez obzira na to da li
su identifikovani kardijalni faktori rizika ili ne.
Toksičnost lijeka Epirubicin i drugih antraciklina i antracenediona je vjerovatno aditivna.
Hematološka toksičnost
Kao i drugi citoksični agensi, epirubicin može uzrokovati mijelosupresiju.
Hematološke profile bi trebalo procijeniti kako prije, tako i tokom svakog ciklusa terapije sa epirubicinom (uključujući
diferencijalnu krvnu sliku). Reverzibilna, od doze zavisna, leukopenija i/ili granulocitopenija (neutropenija) je
pretežna manifestacija hematološke toksičnosti epirubicin i predstavlja najčešću akutnu toksičnost ovog lijeka koja
ograničava njegovu dozu. Leukopenija i neutropenija su generalno teže kod režima visokih doza dostižući, u većini
slučajeva, maksimum između 10. i 14. dana nakon davanja lijeka. Međutim, ovo obično prolazi, a bijela krvna slika
/neutrofili se, u najvećem broju slučajeva, vraćaju na normalne vrijednosti do 21. dana. Trombocitopenija ili anemija
se takođe mogu javiti. Kliničke posljedice teške mijelosupresije uključuju visoku temperaturu, infekciju,
sepsu/septikemiju, septički šok, krvarenje, hipoksiju tkiva i smrt.
Sekundarna leukemija
Sekundarna leukemija, sa ili bez preleukemijske faze prijavljena je kod pacijenata liječenih antraciklinima, uključujući
epirubicin.
Sekundarna leukemija češća je kada se takvi lijekovi daju u kombinaciji sa antineoplastičnim agensima koji oštećuju
DNK ili u kombinaciji sa liječenjem radijacijom, ili kod pacijenata prethodno liječenih visokim dozama citotoksičnih
lijekova ili kada su doze antraciklina povećavane. Ovaj tip leukemije može imati period latencije od 1 do 3 godine
(pogledati dio 5.1.).
Probavni organi
Epirubicin je emetogen. Mukozitis/stomatitis se generalno javlja rano nakon primjene lijeka i, ako je teškog oblika,
može dalje uznapredovati kroz nekoliko dana do ulceracija sluznice. Većina se pacijenata oporavi od ovog
neželjenog događaja do treće sedmice terapije.
Funkcija jetre
Glavni put eliminacije epirubicina je hepatobilijarni sistem.
Prije kao i tokom liječenja funkcija jetre moraju se procijeniti ukupni bilirubin u serumu i AST . Pacijenti kod koji su
povišeni nivoi u jetri (AST, bilirubin) mogu imati sporiji klirens lijeka, što može dovesti do povećane ukupne
toksičnosti. Za ove pacijente preporučuje se niža doza (pogledati dijelove 4.2 i 5.2). Pacijenti sa teškim oštećenjem
jetre ne smiju se liječiti sa epirubicinom (pogledati dio 4.3).
Funkcija bubrega
Trebaju se procijeniti vrijednostikreatinina u serumu prije i tokom terapije. Prilagođavanjedoze je potrebno za
pacijente sa vrijednostima kreatinina u serumu > 5 mg/dL (pogledati dio 4.2.).
Kožne reakcije na mjestu primjene
Fleboskleroza može nastati kao rezultat injekcije u mali krvni sud ili zbog ponovljenih injekcija u istu venu.
Pridržavanje preporučenih postupaka primjene može smanjiti na minimum rizik od flebitisa/tromboflebitisa na mjestu
primjene (pogledati dio 4.2.).
Ekstravazacija
Ekstravazacija epirubicina tokom intravenske primjene može uzrokovati lokalnu bol, teške lezije tkiva (vezikaciju,
teški celulitis) i nekrozu.
Ukoliko bi se tokom intravenske primjene epirubicina pojavili znakovi ili simptomi ekstravazacije, infuzija lijeka se
mora odmah prekinuti.
Neželjena dejstva ekstravazacije antraciklina mogu se izbjeći ili smanjiti trenutnom primjenom određene terapije,
npr. deksrazoksana (pogledati posebne oznake za upotrebu). Bol kod pacijenta može da se umanji
rashlađivanjem na mjestu primjene i održavanjem hladnoće primjenom hijalouronske kiseline i DMSO (di metil
sulfoksid).
Pacijent se mora pomno pratiti tokom naknadnog vremenskog perioda pošto se nekroza može pojaviti nekoliko
sedmica nakon pojave ekstravazacije.
Trebalo bi konsultovati plastičnog hirurga radi moguće ekscizije.
Ostalo
Kao i sa drugim citotoksičnim agensima, tromboflebitis i tromboembolijske pojave, uključujući plućni embolizam (u
nekim slučajevima smrtonosan), prijavljeni su istovremeno sa primjenom epirubicina.
Sindrom lize tumora
Epirubicin može inducirati hiperurikemiju kao posljedicu prekomjernog katabolizma purina koji prati brzu, lijekom
induciranu lizu neoplastičnih ćelija (sindrom lize tumora). Stoga bi nakon početnog liječenja trebalo procijeniti
vrijednosti mokraćne kiseline u krvi, nivoe kalijuma, kalcijum fosfata i kreatinina. Hidratacija, alkalinizacija urina i
profilaksa alopurinolom radi sprečavanja hiperurikemije mogu umanjiti potencijalne komplikacije sindroma lize
tumora.
Imunosupresivna dejstva/Povećana podložnost infekcijama
Primjena živih ili živih oslabljenih vakcina kod pacijenata imunokompromitovanih hemioterapijskim agensima
uključujući epirubicin može dovesti do ozbiljnih ili smrtonosnih infekcija (pogledati dio 4.5). Vakcinaciju živom
vakcinom treba izbjegavati kod pacijenata koji primaju epirubicin. Umrtvljene ili inaktivirane vakcine mogu se
primjenjivati, ali odgovor na takve vakcine može biti slabiji.
Reproduktivni system
Epurubicin može izazvati genotoksičnost. Muškarci i žene liječeni epirubicinom bi trebalo da koriste
odgovarajuće metode kontracepcije. Pacijenti koji žele da imaju djecu nakon završetka terapije moraju se
savjetovati da potraže genetsko savjetovalište .
Dodatna upozorenja i mjere opreza za druge puteve primjene
Intravezikalni put
Primjena lijeka Epirubicin može izazvati simptome hemijskog cistitisa (kao što je dizurija, poliurija, nokturija,
strangurija, hematurija, nelagoda u mokraćnom mjehuru, nekroza zida mokraćnog mjehura) i konstrikciju
mokraćnog mjehura. Problemi s kateterizacijom (npr. uretralna opstrukcija zbog masivnih vezikalnih tumora)
zahtijevaju posebnu pažnju.
Intraarterijski put
Intraarterijska primjena epirubicina (transkateterska arterijska embolizacija za lokalizovane ili regionalne terapije
primarnog hepatocelularnog karcinoma ili metastaza u jetri) može izazvati (pored sistemske toksičnosti koja je
kvalitativno slična onoj opaženoj nakon intravenske primjene epirubicina) lokalizovane ili regionalne događaje
uključujući gastroduodenalne ulkuse (vjerojatno zbog refluksa lijeka u želučanu arteriju) i sužavanje žučnih
kanala zbog lijekom induciranog sklerozirajućeg holangitisa.
Ovaj put primjene može dovesti do široko rasprostranjene nekroze prokrvljenog tkiva.
Aditivi
Ovaj lijek sadrži 0,154 mmol (3,54 mg) natrijuma/mL. Ovo se mora uzeti u obzir kod pacijenata koji se
pridržavaju dijete sa kontrolisanim unosom natrijuma.
Epirubicin može dati crvenu boju urinu tokom jednog ili dva dana nakon primjene.
Interakcija s drugim lijekovima i drugi oblici interakcije
Epirubicin se može primjenjivati u kombinaciji sa drugim citotoksičnim lijekovima. Aditivna toksičnost može se
pojaviti naročito u pogledu dejstava na koštanu srž /hematoloških i gastrointestinalnih dejstava (pogledati dio
4.4). Primjena epirubicina u kombinovanoj hemioterapiji sa drugim potencijalno kardiotoksičnim lijekovima i
istovremena primjena drugih kardioaktivnih jedinjenja (npr. sa blokatorima kalcijevih kanala) zahtijeva praćenje
funkcije srca tokom cijelog liječenja.
Epirubicin se intenzivno metabolizuje u jetri. Promjene u funkciji jetre inducirane istovremenim terapijama mogu
uticati na metabolizam, farmakokinetiku, terapijsku efikasnost i/ili toksičnost epirubicina (pogledati dio 4.4).
Antraciklini, uključujući epirubicin, se ne smiju primjenjivati u kombinaciji sa drugim kardiotoksičnim agensima,
osim ako se funkcija srca pacijenta pomno prati. Pacijenti koji primaju antracikline nakon prestanka liječenja
drugim kardiotoksičnim agensima, posebno onim koji imaju dug poluvijek kao što je trastuzumab, mogu takođe
biti izloženi povećanom riziku za razvoj kardiotoksičnosti.
Poluvijek trastuzumaba je približno 28,5 dana, a u cirkulaciji se može zadržati i do 24 sedmica. Stoga bi ljekari
trebalo da izbjegavaju terapiju koja se zasniva na antraciklinima do 24 sedmice nakon prestanka primjene
trastuzumaba. Ako se antraciklini primjenjuju prije isteka navedenog perioda, preporučuje se pažljivo praćenje
funkcije srca.
Vakcinaciju živom vakcinom treba izbjegavati kod pacijenata koji primaju epirubicin. Moguća je primjena
umrtvljenih ili inaktiviranih vakcina; međutim, odgovor na takve vakcine može biti slabiji.
Primjena oralnog cimetidina povećava površinu ispod krive (AUC) epirubicina za50% i zato ga treba prekinuti
tokom liječenja sa epirubicinom.
Kada se primjenjuje prije epirubicina, paklitaksel može da dovede do povećanja koncentracije nepromijenjenog
epirubicina i njegovih metabolita i da kasnije postane niti toksičan, niti aktivan. Istovremena primjena paklitaksela
ili docetaksela nije uticala na farmakokinetiku epirubicina kada se epirubicin primjenjivao prije taksana.
Ova kombinacija se može upotrebljavati ako se napravi period pauze između primjene dva lijeka. Infuziju
epirubicina i paklitaksela treba primjeniti sa najmanjim vremenskim razmakom od 24 sata između ova dva lijeka.
Deksverapamil može promijeniti farmakokinetiku EpirubicinA i možda pojačati njegovo depresivno dejstvo na
koštanu srž.
Jednom studijom je utvrđeno da docetaksel može povisiti koncentracije metabolita epirubicina u plazmi kada se
primjenjuje odmah nakon epirubicina.
Istovremena primjena interferona a
b može uzrokovati skraćivanje kako terminalnog poluvremena eliminacije
tako i ukupnog klirensa epirubicina.
Kinin može ubrzati inicijalnu distribuciju epirubicina iz krvi u tkiva i može imati uticaj na raspodjelu
epirubicina u crvene krvne ćelije.
Treba imati na umu mogućnost značajanog poremećaja hematopoeze kod (prethodnog) liječenja lijekovima koje
utiču na kostnu srž (npr. citostatični agensi, sulfonamid, hloramfenikol, difenilhidantion, derivat amidopirina i
antiretrovirusni agensi).
Povećanje mijelosupresije može se javiti kod pacijenata koji istovremeno dobijaju kombinovano liječenje sa
antraciklinima i deksrazoksanom.
Plodnost, trudnoća i dojenje
Oštećenje plodnosti
Epirubicin bi mogao inducirati oštećenja hromozoma u ljudskim spermatozoidima. Pacijentima muškog pola se
savjetuje da upotrebljavaju odgovarajuće mjere kontracepcije ako su dostupne i ako su prikladne, te da potraže
ljekarski savjet o pohranjivanju sperme zbog moguće ireverzibilne neplodnosti uzrokovane terapijom.
Epirubicin može uzrokovati amenoreju ili prijevremenu menopauzu kod žena u premenopauzi.
Trudnoća
Podaci iz eksperimenata sa životinjama sugerišu da epirubicin može uzrokovati oštećenje fetusa kada se
primjeni kod trudnice. Ako se epirubicin koristi tokom trudnoće ili ako pacijentica zatrudni tokom liječenja,
pacijentkinju treba obavijestiti radi mogućih rizika za fetus.
Ne postoje studije na trudnicama. Epirubicin se smije koristiti tokom trudnoće samo ako moguće koristi za majku
nadmašuju moguće rizike za fetus.
Dojenje
Nije poznato da li se epirubicin izlučuje u majčino mlijeko. Budući da se mnogi lijekovi, uključujući i druge
antracikline, izlučuju u majčino mlijeko i budući da postoji mogućnost nastanka ozbiljnih neželjenih reakcija kod
dojenčadi od epirubicina, majke moraju prestati dojiti prije uzimanja ovog lijeka.
Upravljanje vozilima i rad na mašinama
Nisu prijavljeni posebni neželjeni događaji koji bi se odnosili na uticaj na sposobnost upravljanja vozilima i rada
na mašinama.
Neželjena dejstva
Tokom liječenja pirubicinom prijavljena su sljedeća neželjena dejstva uz sljedeće učestalosti: veoma često
(≥1/10)
često (≥1/100 i <1/10)
manje često (≥1/1.000 i <1/100)
rijetko (≥1/10.000 i <1.000)
veoma rijetko (<1/10.000)
nepoznato (ne može se procijeniti iz dostupnih podataka).
Razvoj neželjenih dejstava može se očekivati kod više od 10% liječenih pacijenata. Najčešća neželjena dejstva
su: mijelosupresija, gastrointestinalna neželjena dejstva, anoreksija, alopecija i infekcija.
Klasifikacija sistema organa
Učestalost
Neželjena dejstva
Infekcije i infestacije
Često
Infekcija
Nepoznato
Septički šok, sepsa, pneumonija
Dobroćudne, zloćudne i
nespecifične neoplazme
(uključujući ciste i polipe)
Rijetko
Akutna limfocitna leukemija, akutna mijeloična
leukemija
Poremećaji krvi i limfnog sistema
Veoma često
Mijelosupresija (leukopenija, granulocitopenija
i neutropenija, anemija i febrilna neutropenija)
Manje često
Trombocitopenija
Nepoznato
Krvarenje i hipoksija tkiva kao rezultat
mijelosupresije
Poremećaji imunološkog sistema
Rijetko
Anafilaksa
Poremećaji metabolizma i
prehrane
Često
Anoreksija, dehidracija
Rijetko
Hiperurikemija (pogledati dio 4.4)
Poremećaji nervnog sistema
Rijetko
Vrtoglavica
Poremećaji oka
Nepoznato
Konjunktivitis, keratitis
Srčani poremećaji
Rijetko
Kongestivno zatajenje srca (dispneja, edem,
hepatomegalija, ascites, edem pluća,
pleuralna efuzija, galop ritam)
kardiotoksičnost (abnormalnosti u nalazu
EKG-a, aritmije, kardiomiopatija),
ventrikularna tahikardija, bradikardija, AV-blok,
blok grane
Vaskularni poremećaji
Često
Naleti vrućine, fleboskleroza
Manje često
Flebitis, tromboflebitis
Nepoznato
Šok, tromboembolizam, uključujući
plućni embolizam
Poremećaji probavnog sistema
Često
Mukozitis ezofagitis, stomatitis, mučnina,
povraćanje, proljev
Poremećaji kože i potkožnog
tkiva
Veoma često
Alopecija
Rijetko
Urtikarija
Nepoznato
Lokalna toksičnost, osip, svrab, promjene na
koži, eritem, crvenilo uz osjećaj vrućine,
hiperpigmentacija na koži i noktima ,
preosjetljivost na svjetlost, preosjetljivost kože
na mjestu zračenja (odzivna radijacijska
upalna reakcija)
Poremećaji bubrega i mokraćnog
sistema
Veoma često
Crvena obojenost urina 1-2 dana nakon
primjene.
Poremećaji reproduktivnog
sistema i dojki
Rijetko
Amenoreja, azoospermija
Često
Eritem na mjestu infuzije
Rijetko
Malaksalost, astenija,povišena tjelesna
temperatura, drhtavica,
Opšti poremećaji i reakcije na
mjestu primjene
Pretrage
Rijetko
Promjene u nivoima transaminaza
Nepoznato
Asimptomatsko smanjenje ejekcijske frakcije
lijeve komore
Povrede, trovanja i proceduralne
komplikacije
Često
Hemijski induciran cistitis, ponekad
hemoragijski, primijećen je nakon
intravezikalne primjene (pogledati dio 4.4.)
Nakon intravezikalne primjene:
Kako se po intravezikalnoj instilaciji reapsorbuje samo mala količina aktivne supstance, teške sistemske
neželjene reakcije na lijek i alergijske reakcije su rijetke.
Često prijavljene su lokalne reakcije poput osjećaja peckanja i često mokrenje (polakizurija). Povremeni
bakterijski ili hemijski cistitis su prijavljeni (pogledati dio 4.4). Ove neželjene reakcije na lijek su većinom
reverzibilne.
Predoziranje
Akutno predoziranje saepirubicinom će rezultirati teškom mijelosupresijom
(uglavnom lukopenija i
trompocitopenija), toksičnim efektima na gastrointestinalni trakt (uglavnom mukozitis) i akutnim srčanim
komplikacijama . Latentno zatajenje srca je opaženo u slučaju antraciklina tokom nekoliko mjeseci do godina
nakon završetka liječenja (pogledati dio 4.4). Pacijente bi trebalo pažljivo pratiti. Ako se pojave znakovi zatajenja
srca, pacijente treba liječiti u skladu sa konvencionalnim smjernicama.
Liječenje
Simptomatsko.
Epirubicin se ne može ukloniti dijalizom.
Zaštitne mjere
Sljedeće zaštitne mjere su navedene zbog zaštite od toksičnosti ovog lijeka:
Osoblje mora biti dobro obučeno za pripremu i rukovanje.
Trudnice ne smiju rukovati sa ovim lijekom.
Osoblje koje rukuje s epirubicinom mora nositi zaštitnu odjeću: zaštitne naočale, zaštitne mantile, rukavice i
maske za jednokratnu uporabu.
Sve predmete koji se koriste za pripremu, primjenu ili čišćenje, uključujući rukavice, moraju se odložiti u vreće
za visokorizični otpad radi spaljivanja na visokoj temperaturi.
U slučaju prolijevanja ili curenja lijeka, područje se mora obrisati razrijeđenim natrijevim hipohloritom (1%
aktivnog hlora), najbolje prvo natopiti rastvor, a zatim oprati vodom. Svi materijali za čišćenje moraju se ukloniti
kako je ranije u tekstu opisano. U slučaju kontakta sa kožom mora se temeljito oprati zahvaćeno područje vodom
i sapunom ili rastvorom sode bikarbone. Potrebno je potražiti medicinsku pomoć.
Neupotrebljenu količinu lijeka je potrebno ukloniti.
Nekompatibilnosti
Produženi kontak sa bilo kojim rastvorom sa alkalnim pH se treba izbjegavati, jer može da dođe do hidrolize
lijeka.
Zbog hemijskih nekompatibilnosti epirubicin ne smije se miješati sa heparinom, jer može da dođe do taloženja
kada su lijekovi u određenoj proporciji.
Epirubicin se može upotrebljavati u kombinaciji sa ostalim citostatičnim lijekovima, ali se ne proporučuje da se
miješa sa drugim lijeklovima.
Rok upotrebe
2 godine.
Rok trajanja nakon prvog otvaranja bočice
Sa mikrobiološke tačke gledišta, gotov pripravak bi trebalo odmah primijeniti nakon otvaranja čepa. Ako se ne
primijeni odmah, vrijeme čuvanja i uslovi prije primjene su odgovornost korisnika.
Bočice su za pojedinačnu upotrebu i bilo koja neupotrebljena količina lijeka mora se odložiti nakon upotrebe.